به نقل از «ایرنا»

صدای پای آب در گوش آسیابهای آبی و تاریخی گناباد

تاریخ انتشار: ۳ دی ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۴۲۵۶۳۰

آسیابهای آبی دستگاهی است که برای خردکردن گندم و سایر غلات و  درست کردن آرد با استفاده از تکنیک سرعت و یا فشار آب مورد استفاده قرار می گرفته است و تداعی‌گر هوشمندی و سخت کوشی پیشینیان است.

این آسیابها بیشتر در مناطق روستایی و کوهستانی و بر سر راه قناتها و هر جا که پستی و بلندی اجازه می‌داده از انرژی پاک و ارزان آب  برای چرخش  سنگ آسیاب استفاده بشود ساخته و به کار گرفته می شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

مهم‌ترین قسمت آسیاب، تنوره آن است که به صورت مخروطی ناقص و وارونه طراحی و احداث می شده است به گونه ای که آب ذخیره شده در آن از روزنی کوچک با فشار پره‌های سنگ آسیاب را به حرکت در می آورده است.

سنگ‌های آسیاب از نوع مقاوم و به شکل مدور و ثابت و متحرک بوده است و گندم و جو از روزنی به مرکز آن هدایت می شده و بر اثر سایش و حرکت سنگ بالایی بر سر سنگ پایینی گندم به آرد تبدیل می شده است.

بخشی از آسیابهای آبی نمایان است و دیگر بخشهای آسیابها ، محلهایی برای نگهداری جوال (کیسه) گندم و آرد و استراحت آسیابان است.

آسیابهای آبی در ایران از قدمتی کهن برخوردار است و در این میان شهرستان گناباد با توجه به جغرافیای طبیعی خود از نقاط مستعد برای فعالیت این آسیابها به شمار می رفته است که تعدادی انگشت شمار از آنها در مناطق شهری و روستایی این شهرستان به یادگار باقی مانده اند.

پیشرفت علم و صنعتی شدن فرآیند آرد کردن گندم، آسیابهای آبی به تدریج کارآیی خود را دست دادند و هم اکنون تنها یادی از آنها در خاطره ها بر جای مانده است.

آسیابهای آبی یکی از جذابیتهای مهم گردشگری گناباد به شمار می روند که با مرمت و فعالیت دوباره بخشهایی از آنها ابتکارات پیشینیان دوباره در معرض دید مردم و گردشگران قرار می گیرد و می توان با برنامه ریزی صحیح از آنها به عنوان قابلیتی برای رونق اقتصادی مناطق روستایی استفاده کرد.

آسیابهای آبی گناباد از دوره صفویه و قاجاریه بر جای مانده است و بیشتر در مناطق روستایی این شهرستان واقع است و هم اکنون ۳۰ آسیاب آبی با قدمتی حدود ۳۰۰ ساله در این شهرستان وجود دارد.

گناباد با توجه به پیشینه تاریخی خود آثار تاریخی زیادی را در دل خود جای داده است و از مجموع ۲۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده در این شهرستان ۱۴۸ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که در این میان آسیابهای آبی تاریخی یک ظرفیت مهم گردشگری به شمار می روند.

هنوز هم صدای پای آب در گوش آسیابهای آبی و تاریخی شهرستان گناباد شنیده می شود و هم اکنون به عنوان یکی از آثار تاریخی مهم در منظر دید هم بیننده  ای قرار دارند و  اغلب گردشگران و مسافران جویای دانستن راز آنهایند.

آسیابهای آبی ظرفیت بسیار مهمی برای توسعه گردشگری روستایی در شهرستان گناباد 

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد در همین زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: از مجموع ۳۰ آسیاب آبی و تاریخی گناباد ۹ اثر در روستاهای کلات، سرآسیاب، سنو، تک زو، حاجی آباد، روچی، شوراب و شهرهای کاخک و بیدخت طی سنوات گذشته در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و پرونده چهار اثر هم تکمیل و برای طی فرآیند ثبتی ارسال شده است.

علیرضا شناسایی افزود: از این تعداد چهار آسیاب تاریخی در روستای سرآسیاب و شهر کاخک گناباد مرمت شده‌اند و یک آسیاب هم در کاخک بعد از مرمت احیاء شده و دوباره آماده کار است که در صورت فراهم بودن بستر لازم و شرایط مطلوب بارندگی و میزان آب در مسیر رودخانه مجاور می تواند فعالیت خود را آغاز کند و با جذب سرمایه گذار و توسعه محوطه گردشگری پیرامونی به عنوان یک قابلیت مهم گردشگری نقش آفرین باشد.

وی ادامه داد: آسیابهای آبی گناباد از سالهای گذشته به دنبال پیشرفتهای صنعتی و استفاده از دستگاههای مکانیزه برای آرد کردن گندم و غلات در کارخانه های آرد  و یا تولید آرد صنعتی، انحراف آب از مسیر رودخانه های مجاور آسیابها و تخریب بخشهایی از آنها به مرور زمان از فعالیت باز مانده اند.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد گفت: مردم گناباد در گذشته با کمک آب قنوات و چشمه‌های موجود طی سده های گذشته آسیاب‌های آبی متعددی در مناطق مختلف این شهرستان  ساختند که بعضی چون آسیاب‌های دشت شوراب و چاه فالیز در بیابان و برخی مانند آسیب‌های کاخک، کلات، سنو در مناطق کوهستانی واقع شده‌اند.

شناسایی افزود: این سازه های آبی که بیشتر در مناطق کوهستانی ساخته می شده است با استفاده از شیبهای تند و آب سرشار قنات ها غلات اهالی را به نحوی مطلوب به آرد تبدیل می کرده است.

وی اضافه کرد: آسیابهای آبی بعد از مرمت و با جذب سرمایه گذار برای احیاء و یا توسعه امکانات گردشگری در رونق اقتصادی مناطق روستایی هم نقش مهمی دارند.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد گفت: با عنایت به کوهستانی بودن و وضعیت مطلوب بارندگی در بخش کاخک گناباد طی سده های گذشته بیشتر این آسیابهای آبی دراین  بخش و روستاهای تابعه آن ایجاد شده است.

شناسایی افزود: از این میان آسیاب آبی کاخک یکی از آثار زیبای به جا مانده از دوران قاجاریه است که در منطقه نمونه گردشگری پارک آبشار این شهر قرار دارد و  با توجه به سالم ماندن قسمتهای اصلی بنا  می توان از آن به عنوان یک اثر مهم برای جذب گردشگر استفاده کرد.

وی ادامه داد: مشارکت شهرداریهای گناباد، کاخک و بیدخت و دهیاریها و شوراهای اسلامی شهر و روستا برای استحکام بخشی آسیابهای آبی و تبدیل آنها به ظرفیتی برای رونق اقتصادی و گردشگری مناطق شهری و روستایی لازم استد که پیگیریهایی برای بذل توجه این بخشها در دست انجام است.

از ۲۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده در شهرستان گناباد ۶۰ اثر سابقه چند هزار ساله دارد و ۱۵ اثر نیازمند مرمت اضطراری است.

مرکز شهرستان ۹۰ هزار نفری گناباد در فاصله ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد واقع است.

برچسب‌ها گناباد کاخک میراث فرهنگی کلات بنای تاریخی ایران بیدخت

منبع: ایرنا

کلیدواژه: گناباد کاخک میراث فرهنگی کلات بنای تاریخی ایران بیدخت گناباد کاخک میراث فرهنگی کلات بنای تاریخی ایران بیدخت اخبار کنکور گردشگری گناباد شهرستان گناباد مناطق روستایی میراث فرهنگی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۴۲۵۶۳۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

روستای فهرج یزد در مسیر جهانی شدن + فیلم بنای ناشناخته پیش از اسلام

روستای تاریخی فهرج استان یزد با جاذبه‌های متعدد فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و گردشگری جزو ۸ روستای ایران در مسیر جهانی شدن در سال ۲۰۲۴ قرار گرفته است و مسئولان درصدد معرفی هرچه بهتر این روستا و رسیدگی به آن هستند.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از یزد، چند سالی است که بعضی روستاها با یکسری ویژگی‎‌ها و شرایط خاص کاندید معرفی روستای‌های هدف گردشگری می‌شوند، روستاهایی با ۹ شاخص مرتبط با اهداف توسعه پایدار (SDG) از جمله منابع فرهنگی و طبیعی، ترویج و حفظ منابع فرهنگی، پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی، پایداری محیط زیست، پتانسیل و توسعه گردشگری و ادغام زنجیره ارزش، حاکمیت و اولویت‌بندی گردشگری، زیرساخت، ارتباطات و بهداشت، ایمنی و امنیت در تحقق توسعه پایدار شناسایی و پرونده آن‌ها به سازمان گردشگری ملل متحد (UNTOURISM) ارسال شده است.

امسال فهرج در استان یزد جزو این روستاها قرار گرفته است و مسئولان استان در تلاش برای معرفی بهتر و بیشتر جاذبه‌های این روستا هستند. روستاهایی که برای معرفی پرونده آن‌ها ارسال شده است باید جمعیتی کمتر از ۱۵ هزار نفر باشند و به لحاظ طبیعی در منطقه‌ای باشد که دارای ویژگی‌های خاصی از جمله فعالیت‌های سنتی کار کشاورزی، جنگل‌بانی، نگهداری از دام و ماهی‌گیری و امرار معاش از این راه، دارا بودن کل جامعه از فرهنگ، سبک زندگی و ارزش‌های مشترک و نقش موتور محرکه بودن گردشگری در روستاها را داشته باشند، همچنین لازم است انگیزه و ابتکاری برای تبدیل شدن به یک روستای جهانی وجود داشته باشد.

مسجد جامع فهرج، نخستین مسجد ایران عنوان شده است. معماری بنای این مسجد جامع متعلق به دوران ساسانی است، المان‌های آن در داخل شبستان به زمان ساسانیان تعلق دارد و مناره‌ها در قرن ششم به مسجد اضافه شده است.

روستای فهرج در استان یزد در ۲۲ کیلومتری جنوب شرقی یزد و در مسیر جاده یزد – بافق قرار گرفته است و با توجه به بناهای موجود در آن قدمت این روستای تاریخی به قبل از پیدایش اسلام بازمی‌گردد.

آب و هوای روستا نیمه‌بیابانی است و تابستان‌هایی به شدت گرم و آب و هوایی مطبوع در فصل سرد سال دارد، همچنین اختلاف دمای شب و روز در فهرج زیاد است و حتی در روزهای داغ تابستان شب‌هایی خنک دارد؛ بهترین زمان سفر به فهرج اوایل بهار، فصل پاییز و اواخر زمستان است. از دلایل عمده گزینش روستای فهرج در لیست کاندیداهای روستاهای هدف گردشگری در دهکده گردشگری روستاهای جهانی این است که این روستا ظرفیت‌های مختلف فرهنگی، کشاورزی، گردشگری و تفریحی دارد.

مسجد جامع فهرج، نخستین مسجد ایران عنوان شده است و قدمت آن به نیمه اول قرن اول هجری باز می‌گردد. نقشه این مسجد شبیه یکی از طبقات تخت جمشید به نام خزانه است که آتش گرفته و سوخته است. معماری بنای این مسجد جامع متعلق به دوران ساسانی است، المان‌های آن در داخل شبستان به زمان ساسانیان تعلق دارد و مناره‌ها در قرن ششم به مسجد اضافه شده است.

نظریاتی مبنی بر آتشکده بودن مسجد جامع فهرج مطرح شده است که رد می‌شود، زیرا تمام شبستان‌های مسجد رو به سمت قبله بنا شده است، مسجد جامع فهرج همچنین دارای یک طبقه زیرین است که در آن بسته است و هنوز هیچ گونه کاوشی در آن صورت نگرفته است. یکی از اهالی فهرج عنوان می‌کند که پدربزرگم می‌گفت طبقه زیرین در یکی از گوشه‌های مسجد قرار دارد و مردم از طریق دری که در آن سمت قرار داشت به طبقه زیرین می‌رفتند.

مناره مسجد جامع فهرج فانوس کویری نام گرفته است؛ با توجه به اینکه این روستا بین یزد، بافق و کرمان قرار داشته است بازرگانانی که عبور می‌کردند از مناره مسجد به عنوان نشانی استفاده می‌کردند تا روستا را گم نکنند، در راستای معرفی فهرج در دهکده جهانی این مناره فانوس کویری عنوان شده است.

کشاورزی در فهرج نیز از قدیم‌الایام وضعیت خوبی داشته است و در حال حاضر نیز جزو اولین صادرکنندگان صیفی‌جات در یزد به شمار می‌رود و گلخانه‌های متعددی دارد، از دیگر جاذبه‌های این منطقه گردشگری کمپ‌های کویرنوردی آن است، فهرج کویر بکر و دست نخورده‌ای دارد و مجهزترین کمپ‌ها در این روستا ساخته شده است.

حمام تاریخی فهرج نیز در این روستا قرار دارد و شامل ویژگی‌های منحصربه‌فردی است. این حمام سیستم گرمایش لوله‌ای زیرین دارد که شبیه سبک امروز در گرم کردن منازل است، یک مسیر مَحرم رو و حمامی کوچکتر با در جداگانه‌ای وجود دارد تا اگر زنی در روز مردان یا مردی در روز زنان به حمام نیاز داشت بتواند بدون اینکه بقیه او را ببیند به حمام بیاید.

پدر و اجداد زنده‌یاد مهدی اخوان ثالث، اصالتاً از اهالی روستای «فهرج» یزد بودند تا اینکه پدر او به همراه دو برادر دیگر برای تجارت به خراسان مهاجرت می‌کنند و مهدی اخوان ثالث در مشهد متولد می‌شود.

اخوان ثالث حتی در شعری به فهرج که انار آن از دیرباز مشهور بوده، اشاره می‌کند «بودش انارِ فهرجیّ شیرین / عقدۀ مَلَس نبودش عقدا را.» خانه اجدادی مهدی اخوان ثالث نیز، خانه‌ای خشت و گلی بوده و به مسجد جامع تاریخی فهرج چسبیده است.

این روستا دارای بازار تاریخی و بوم‌گردی‌های فعال و پررونقی می‌شود که سبب شده است این روستا در لیست تورهای گردشگری قرار داشته باشد، فهرج دارای بناهایی ناشناخته از جمله گنبدخانه است که قدمت آن به دهه سوم هجری قمری باز می‌گردد.

کد خبر 749555